جغرافیاى سیاسى جهان اسلام قسمت سوم عوامل توانمندساز براى دستیابى به وحدت بخش اول - جغرافیاى طبیعى

منشاء حقیقى وحدت امت اسلامى همانا دین اسلام است که ریشه‏ى اصلى خود را از فطرت انسان مى‏گیرد. تحولاتى که این دین فطرى در طول تاریخ داشته فقط مربوط به فروع جزئى احکام بوده که از تنوع موقعیت‏هاى حیات انسانى در جوامع مختلف سرچشمه گرفته است. اصول و مبادى کلى که متن دین الهى را تشکیل مى‏ دهند همواره در طول تاریخ متحد بوده‏ اند، این وحدت فکرى و ایدئولوژیکى مهم‏ترین مبناى وحدت در جامعه اسلامى است. براى استقرار وحدت و همبستگى در بین یک جمع یا امت، اشتراک در عقیده و جهان بینى از مبادى اولیه بوده و بدون وجود چنان اشتراکى هرگز نمى‏ توان در انتظار برقرارى وحدتى حقیقى در بین افراد آن هم بود. امروزه در میان بیش از یک میلیارد مسلمان هیچ گونه اختلافى در مورد خدا، کتاب خدا، و پیامبر خدا وجود ندارد و قبله هم که سمبل یگانگى و اتحاد در عالم خارج است، هرگز مورد اختلاف نبوده است. این چهار پایه ‏ى اصلى وحدت همواره، چون پایگاهى مطمئن براى حل کلیه‏ ى اختلافات جزئى مى‏ تواند مورد رجوع قرار گیرد.